Zeytun Pharmaceuticals
914
pharmonline.az
Zeytun Pharmaceuticals

Sadəcə nəfəs alıb verməklə diabet aşkarlana bilər


Qlobal miqyasda diabet xəstələrinin 43%-i (təxminən 252 milyon insan) bu xəstəlikdən əziyyət çəkdiyindən xəbərsizdir. Diaqnoz çox vaxt gec qoyulur, çünki ənənəvi testlər həm vaxt, həm xərc, həm də tibbi müəssisəyə getmə zərurəti yaradır.

Artıq diabeti nəfəs yolu ilə aşkarlamaq mümkündür. Bu isə yalnız başlanğıcdır.

Yeni nəfəs sensoru: laboratoriyasız diaqnoz

Penn Dövlət Universitetində mühəndislik üzrə dosent Huanyu ‘Larry’ Cheng-in rəhbərlik etdiyi tədqiqat qrupu nəfəs nümunəsi əsasında bir neçə dəqiqəyə diabet və prediabeti müəyyən edən sensor hazırlayıb. Tədqiqatın nəticələri “Chemical Engineering” jurnalında dərc olunub.

İstifadə qaydası sadədir: nəfəs nümunəsi xüsusi torbada toplanır, sonra bu torba sensorla təmas etdirilir və nəticə qısa zamanda əldə olunur. Heç bir qan analizi və laborator müayinə tələb olunmur.

Aseton nədir və nəfəsdə niyə mövcuddur?

Ənənəvi diabet testləri qlükoza səviyyəsini ölçür, yeni texnologiya isə fərqli yanaşma tətbiq edir: nəfəsdəki asetonu təhlil edir.

Aseton yağ parçalanması zamanı yaranan təbii maddədir. Sağlam insanların nəfəsində də az miqdarda mövcuddur. Amma nəfəsdəki asetonun miqdarı 1,8 milyon hissədə bir hissədən yuxarı qalxarsa, bu, diabet riskinin olduğunu göstərir.

Bu balaca cihaz necə bu qədər ağıllıdır?

Sensorun effektivliyi onun hazırlanmasında istifadə olunan materiallardan qaynaqlanır. Tədqiqatçılar bu cihazı yaratmaq üçün lazerlə induksiya olunmuş qrafen adlı materialdan istifadə ediblər. Bu, poliamid film üzərində lazerlə yaradılmış, məsaməli və qaz molekullarını saxlaya bilən xüsusi qrafen qatıdır.

Lakin qrafen təkbaşına asetonu digər qazlardan ayırmaq üçün kifayət qədər selektiv deyil. Ona görə də bu materialın üzərinə sink oksid əlavə olunub. Bu birləşmə sensorun yalnız asetona həssas olmasını və digər maddələrə reaksiya verməməsini təmin edir.

Sensorun qarşılaşdığı başqa bir problem isə nəfəsdəki yüksək nəmlik olub. Su molekulları asetonu sıxışdıraraq nəticələri təhrif edə bilərdi. Bu səbəbdən tədqiqatçılar cihazın üzərinə selektiv membran — yəni suyu keçirməyən, amma asetona yol verən xüsusi qat — əlavə ediblər.

Bu texnologiya gələcəkdə nəyə çevrilə bilər?

Hazırda bu cihaz nəfəs nümunəsinin xüsusi torbada toplanmasını tələb edir. Amma növbəti mərhələdə sensorun birbaşa burun altına yerləşdirilməsi və ya maska daxilində quraşdırılması planlaşdırılır.

Ən maraqlısı isə odur ki, bu texnologiya yalnız diabetin erkən aşkarlanması üçün deyil, həm də fərdi sağlamlıq monitorinqi üçün istifadə oluna bilər. Çünki aseton səviyyəsi insanın qidalanmasından, fiziki aktivliyindən və ümumi həyat rejimindən təsirlənir. Bu da o deməkdir ki, gələcəkdə bu sensor sizə:

  • Pəhrizinizin nə dərəcədə uyğun olduğunu,
  • İdman proqramınızın orqanizminizə necə təsir etdiyini,
  • Hətta aclıq halının və karbohidrat qəbulunun orqanizmə təsirini nəfəsdən analiz edərək göstərə biləcək.

“Əgər aseton səviyyəsinin pəhriz və fiziki aktivliklə necə dəyişdiyini anlaya bilsək, bu texnologiya təkcə diaqnostika yox, gündəlik sağlamlıq nəzarəti üçün də böyük imkanlar yaradacaq,” – deyə Larry Cheng vurğulayır.

Diaqnoz üçün iynəyə ehtiyac olmayan bir gələcək mümkündürmü?

Bu texnologiyanın imkanları ilə:

  • İnsanlar ağrısız və narahatlıq olmadan sağlamlıqlarını izləyə biləcək,
  • Diabet riski öncədən aşkarlana biləcək.
  • Diabetin ağırlaşmaları azaldılacaq,
  • Sağlamlıq nəzarəti daha əlçatan və fərdiləşdirilmiş hala gələcək.

Layihə ABŞ Milli Səhiyyə İnstitutları (NIH) və ABŞ Milli Elm Fondu (NSF) tərəfindən maliyyələşdirilib. Komanda artıq bu texnologiyanın kommersiya versiyasını hazırlayır. Diabetin qarşısını almaq – bir nəfəs qədər yaxın ola bilər.

Mənbə: New breath sensor detects diabetes quickly and easily - sciencedaily.com